یک کمپلکس مجموعه ای است متشکل از یک اتم مرکزی که توسط چند آنیون یا مولکول احاطه شده و در آن ظرفیت اتم مرکزی که معمولا فلز واسطه است اکثرا از حالت متداول آن بیشتر است. مثلا حل شدن سولفات مس خشک (سفید رنگ ) در آب محلول آبی خوش رنگ سولفات مس (II) تولید می کند که یک یون کمپلکس است. ^- CuSO₄ + nH₂ O ............> [Cu(H₂ O)₆ ]²⁺ + SO₄ ²

یون کمپلکس ایجاد شده عامل آبی شدن رنگ این محلول و در واقع تمام محلول های نمکهای مس (II)در آب می باشد.گروه های متصل به اتم مرکزی را که معمولا انیون یا مولکول دو قطبی خنثی می باشند لیگاند می نامندو در اغلب موارد این لیگاندها یک یا چند جفت الکترون به فلز مرکزی می دهند. از آنجاییکه مولکول آب قادر است مانند یک لیگاند عمل کند قرار گرفتن یک یون فلز واسطه (⁺Mⁿ ) در آب به شرط نبود گروه های کئوردینه ی دیگر سبب تشکیل یون کمپلکس⁺M(H₂ O)₆ ]ⁿمی شود.لذا برای تهیه ی برخی از کمپلکس ها مثل ⁺Cu(NH₃ )₆ ]²واکنش بین فلز و لیگاند را باید در محیط غیر آبی انجام دادتا آب به صورت لیگاند وارد قشر کوئوردیناسیون نشود. هم چنین موقع تهیه ی کمپلکسها در آب لیگاند ها به تدریج جایگزین مولکول های آب کئوردینه شده می شوند مانند واکنش مقابل که در شش مرحله صورت می گیرد:  Ni(H₂ O)₆ ²⁺ + 6NH₃ .............> Ni(NH₃ )₆ ²⁺ علاوه بر کمپلکس های عادی یا کلاسیک نوع دیگری از کمپلکس ها نیز وجود دارند که انها را ترکیبات آلی فلزی می نامند در این کمپلکس ها حالت اکسایش فلز پایین (صفر یا +1 ) است و پیوند کربن فلز هم وجود دارد. هم چنین در کمپلکس های کلاسیک لیگاند ها معمولا دهنده ی جفت الکترون (دهنده ی ơ) و به مقدار جزئی گیرنده ی π هستند اما در ترکیبات آلی فلزی لیگاند ها اغلب علاوه بر دهندگی الکترون گیرنده ی شدید π نیز می باشند. در هر دو مورد این ترکیبات می توانند خنثی کاتیونی یا انیونی باشند.از جمله کمپلکس های آلی فلزی فروسن است که شامل دو حلقه ی سیکلوپنتن در بالا وپایین اتم اهن است. اولین ترکیب آلی فلزی جداسازی شده نمک زایس است که توسط زایس جداسازی شد. پایه گذار شیمی کوئوردیناسیون مدرن آلفرد ورنر است او در سال 1866 در فرانسه متولد شد ورنر اولین مقاله ی خود را درباره ی این موضوع در سال 1891 در سن 25 سالگی عرضه کرد و در سال 1913 جایزه ی نوبل شیمی را برای این کار به وی اهدا شد.

تعداد لیگاند ها و یا در واقع تعداد اتم های دهنده ی الکترون متصل به فلز مرکزی را عدد کئودیناسیون می گویند که یکی از ویژگیهای یک کمپلکس است یعنی اینکه مثلا اغلب کمپلکسهای با عدد کئوردینه یکسان خواص مغناطیسی مشابهی را از خود نشان می دهند.

خواص مغناطیسی کمپلکس های فلزی:

مغناطیس پذیری : اگر جسمی در یک میدان مغناطیسی با قدرت H₀ قرار گیرد القاء مغناطیسی B یا شار مغناطیسی در این جسم از رابطه ی مقابل به دست می آید: B= H₀ + 4πM در این رابطه H₀  قدرت میدان مغناطیسی خارجی و Mشدت مغناطیس شدن در واحد حجم است.

ممان مغناطیسی : خواص مغناطیسی ماده از دو راه توسط الکترونها حاصل می شود : یکی ناشی از  حرکت دورانی الکترون حول محور خود که چون دارای بار منفی است از این طریق می تواند مغناطیس تولید کند (ممان اسپینی الکترون) و دیگری ناشی از  حرکت الکترون در مدار خود حول هسته (ممان اربیتالی الکترون).پس ممان مغناطیسی تولیدی مواد حاصل این دو خاصیت الکترون است.واحد ممان مغناطیسی بور مگنتون است یک بور مگنتونe     ( BM)=eh̸4Πmc    بار الکترون h ثابت پلانکmجرم الکترون و cسرعت نور است.

ترکیب پارامغناطیس ترکیبی است که الکترون جفت نشده دارد سهم پارامغناطیسی در تاثیر پذیری از بر هم کنش ممان های زاویه ای اسپینی و اربیتالی الکترونها با میدان مغناطیسی خارجی ناشی می شود.ممان مغناطیسی موثر برای یک سیستم پارامغناطیس با در نظر گرفتن ممانهای زاویه ای اسپینی و اوربیتالی الکترونها از این رابطه به دست می آید:( µ=√4S(S+1)+L(L+1  در این رابطه Sعدد کوانتومی اسپین کل و L عدد کوانتومی اوربیتالی کل است.همه ی مواد با میدان مغناطیسی بر هم کنش دارند و بر اساس نوع بر هم کنش با میدان به چند دسته ی زیر تقسیم می شوند:

دیا مغناطیس : خاصیت دیا مغناطیسی در همه ی انواع ماده دیده می شود و ناشی از حرکت دورانی الکترونهای جفت شده ی مولکول در اثر القاء میدان مغناطیسی خارجی است. این چرخش منجر به ایجاد یک میدان مغناطیسی کوچک مخالف میدان اعمال شده می شود و به همین دلیل مواد دیامغناطیس از میدان مغناطیسی خارجی رانده می شوند.

پارامغناطیس : خاصیت پارامغناطیسی از برهم کنش ممانهای زاویه ای اسپینی و اوربیتالی الکترونهای منفرد با میدان مغناطیسی خارجی ناشی می شود. این دسته از مواد جذب میدان می شوندوبر خلاف اجسام فرومغناطیس با از بین رفتن میدان خارجی خاصیت مغناطیسی خود را از دست می دهند.

فرو مغناطیس : این دسته از مواد به شدت جذب میدان مغناطیسی می شوند در این دسته از مواد ممانهای مغناطیسی ذرات مجاور با کمک میدان مغناطیسی خارجی به طور موازی جهت گیری کرده و یک خاصیت مغناطیسی ماکروسکوپی را نشان می دهند یعنی اینکه در ماده فرومغناطیس حوزه های مغناطیسی وجود دارند که در هر کدام اسپینها به طور موازی جهت گیری کرده اند در صورتی که با اعمال میدان خارجی اسپینهای همه ی حوزه ها با هم موازی می شوندچنانچه دما از مقدار معینی بالاتر رود انرژی گرمایی جهت گیری حوزه ها را به صورت تصادفی تغییر داده و ماده ی فرومغناطیس پارامغناطیس خواهد شد این دما به دمای کوری T_c معروف است.

آنتی فرومغناطیس : اگر در حوزه های مغناطیسی اسپینها به طور غیر موازی جهت گیری کرده باشند ممان مغناطیسی حوزه ها یکدیگر را خنثی نموده و خاصیت آنتی فرومغناطیس مشاهده می شود افزایش دما موجب برهم زدن جهت گیری های غیر موازی در حوزه ها و افزایش خاصیت مغناطیسی می شود و بالاتر از یک دمای معین که به دمای نیل T_N معروف است جسم به صورت پارامغناطیس عمل می کند. یک ماده ی انتی فرومغناطیس در دمای نیل بیشترین خاصیت مغناطیسی را از خود نشان می دهد.

به طور کلی استرویید ها (چربیها) ترکیباتی هستند که دارای ساختمان اصلی سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن ( گونان ) می باشند.دارای ساختارهای چند حلقه ای هستند که در روی اسکلت اصلی در موقعیت های مختلف عوامل گوناگونی ممکن است استخلاف شوند و به این دلیل ترکیبات زیادی به نام کلی استرویید وجود دارند که فقط عده معدودی از آنها دارای اثار و خواص فارماکولوژیک بوده و موارد استعمال درمانی دارند. سر دسته و ترکیبات اصلی این گروه موادی هستند که دارای منشا طبیعی حیوانی (مانند هورمون ها و اسیدهای صفراوی ) یا گیاهی (مانند گلوکزیدهای قلبی و آلکوییدها )  می باشند بعدها برای به دست اوردن اثر بهتر یا به علت این که از راه استخراج و تهیه بعضی از این اجسام به صورت دارو مواجه با اشکالاتی بودند مبادرت به سنتز و تهیه مشتقات جدید نمودند.

به منظور آشنایی با ساختمان استروییدها قدری درباره ترکیبات هیدروسیکلیک صحبت میکنیم. این ترکیبات از کوچکترین حلقه یعنی C₃ H₆

سیکلوپروپان شروع شده و ترکیبات مختلفی از این ماده که اثر بی هوشی داردسنتز شده مثل سیکلوپروپیل متیل اتر با اثر حشره کشی و سیکلورفان با اثر آنتا گونیستی مرفین . دیگر ترکیبات مجتمع است که بیشتر در آلکالوییدهای گل های پیرتروم شامل سینرین ها و پیرترین ها بوده که خاصیت ضد حشره قوی دارند. ترکیبات شول موگرا جزو سیکلوپنتان ها هستند که اثر ضد جذام دارند و در این دسته ترکیبات دیده می شود و مهم ترین این اسید ها عبارتند از : اسید هیدنوکارپیک ٬ اسید شول موگریک ٬ اسید ستوشول موگریک و اسید گولیک و چون اسید ها روغنی هستند میزان جذب و امولسیون شدن آنها در بدن کم است لذا برای بالا بردن حلالیت و قدرت امولسیونه آنها امروزه ترکیبات صابونی قلیایی یا استرها یا اترهای امینوالکل آنها را مورد استفاده قرار می دهند تا این ترکیبات اسیدی روغنی به صورت ذرات ریز میکروسکوپی پایدار شوند و بدین ترتیب مناسب برای تزریق شوند.

یکی دیگر از اشکالات این اسیدهای ضد جذام وجود باند مضاعف در حلقه ی سیکلوپنتن آنها ست که اثرات سمی و شوک را به وجود می آورد با هیدروزنه کردن این باند مضاعف می توان این نقیصه را برطرف کرد. ترکیبات گروه تا حدی اثرات دارویی دارند سرامد این گروه اینوزیتول می باشد که به قند حیوانی نیز معروف است و در اکثر بافت های بدن وخود دارد ولی کمبودش در بدن عوارضی ایجاد نمی نماید.

کلسترول :

کلسترول از دسته ی چربیها (لیپیدها) است که به غشای سلول استحکام و انعطاف می دهد.

حالت طبیعی آن به صورت آزاد یا استریفه اغلب متصل به پروتئید های خون است در مغز ٬ غده فوق کلیوی ٬ زرده تخم مرغ ٬ رنگ های صفراوی و نخاع شوکی نیز وجود دارد.طرز تهیه : لانولین یا مغز استخوان را به وسیله قلیایی صابونی می کنند و کلسترول آزاد شده را از صابون تشکیل یافته به وسیله کلروفرم اتر یا اتر دوپترول استخراج می نمایند. کلسترول هنگام تهیه ی لسیتین از مغز گاو واسب یا زرده تخم مرغ به عنوان ماده ی ثانوی می باشد . عموما کلسترول تجارتی دارای ناخالصی هایی است که نه تنها مربوط به طرز تهیه و منشا آن است بلکه مربوط به فاسد شدن آن در نتیجه اکسیده شدن در مجاورت هوا و نور و تبدیل یافتن به متا و اکسی کلسترول می باشد. کلسترول یکی از عوامل تشکیل رسوب یا نوعی چرک بیولوژیک در جدار شریان ها به نام پلاک است که تنگ شدن شریانها و سخت شدن جریان اسید خون به قلب را موجب می شود. کلسترول به دو صورت در جریان خون وجود دارد جزء بد و مضر کلسترول را  LDL و جزء خوب و مفید آن را  HDL می نامند. اگر LDL موجود در خون اکسید شود به شکل مسمومیت زا در میاید. که این مسمومیت زایی را می توان با مصرف غذاهای سرشار از مواد ضداکسیدکننده  کاهش داد.از جمله انتی اکسیدانهایی که باعث کاهش سطح LDL در خون می شوند ترکیباتی تحت عنوان فلاونهای پلی متوکسیلات( PMFs) آنتی اکسیدانهایی هستند که به گروهی از مواد شیمیایی گیاهی به نام فلاونوئیدها تعلق دارند.فلاونوئیدها در انواع میوه ها سبزیجات و چای نیز موجودند. این دسته از مواد در پوست مرکبات  به صورت قابل جذب در بدن وجود دارد عصاره ی مرکبات حاوی مقدار جزئی از فلاونوئیدها است در حالیکه پوست آنها 20 برابر بیشتر دارای ترکیبات فلاون است. ماست هم در کاهش  LDL موثرمیباشد علاوه بر استفاده از این مواد غذایی مفید باید در رژیم غذایی از محتوای کمتر چربی اشباع شده گنجانده شود.برای افزایش جزء مفید کلسترول HDL توصیه می شود از ماهیهای چرب که سرشار از چربی امگا.3 هستند مثل ماهی قباد ٬سالمون٬تون و کیلکا استفاده شود.

علم نانو فناوری جدیدی است که در مرز رشته ی خاصی از علوم شیمی فیزیک زیست شناسی و یا هر رشته ی دیگر محدود نمی شود. تمامی رشته ها می توانند از آن بهره گیرند. کلمه ی نانو به معنی^9- 10  میباشد یعنی در این بخش از علم دانشمندان به مطالعه ی اجسام در ابعاد نانویی میپردازند. یک نانومتر انداره ی قطر 3 تا 4 اتمی می باشد که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. کربن در طبیعت به صورت جامد خالص به شکل گرافیت و به ندرت به شکل الماس وجود دارد در صورتی که در مقیاس نانویی ساختارهای متفاوتی دارد . ریک اسمالی ٬ باب کرلی و هری کروتو به خاطر کشف C₆₀ که یکی از زیباترین ساختارهای کربن می باشد جایزه ی نوبل شیمی سال 96 را به خود اختصاص دادند. اجسام در ابعاد نانویی نه تنها از نظر شکل و ساختار بلکه از لحاظ خصوصیات نیز با موادی از همان جنس و در مقیاس بزرگتر متفاوت هستندمثلا اگر طلای زرد رنگ را به قطعات چند نانومتری  تقسیم کنیم آنرا مجموعه ای قرمز رنگ خواهیم یافت که این تغییر رنگ با توجه به تغییر اندازه بسیار گسترده و جالب است به طوری که اگر این موارد جالب در علم نوپای نانو وجود نداشت مطالعه ی ان فقط در جهت ارضای حس کنجکاوی بود لکن تحقیق پیرامون این سوال که خصوصیات مواد چقدر به اندازه ی آنها وابسته است؟ این علم را جذاب کرده است. رنگ طلا با اندازه ای حدود 10 میلیون نانو متر اندازه ی متعارف زرد رنگ است و یک قطعه از همان طلا به اندازه ی یک نانو متر قرمز رنگ است اما قسمت جالب این است که همان طلا در اندازه ی 10 نانو متر به رنگ سبز دیده می شود.

 و اما چند کاربرد مهم درباره ی فناوری نانو : فناوری نانو فناوری توانمندی است که قادر است تحولات و پیشرفتهای چشم گیری را در بسیاری از ابعاد زندگی ما بر جای گذارد. در بخشهای صنعتی و تولیدات کالا در حفاظت محیط زیست و تصفیه ی آلاینده های ابهای زیر زمینی از طریق نانو ذرات به عبارت دیگر به مجرد آنکه دانشمندان محل و روش تغییر ملکولهای سمی و مضر را تشخیص دهند می توانند انرا تغییر شکل داده و به محصولی غیر مخرب تبدیل نمایند. بنابراین می توان آب و هوا را فیلتر و پاک نمود. در بخش حمل و نقل از مزایای نانو کاهش گازهای آلاینده است. در پزشکی مثلا در سیستم های پیشرفته ی داروسازی به کار برده می شود. کاربردهایی در غذاهای غنی شده٬منسوجات و رنگها دارد. در خودروسازی راه اندازی سیستم های کنترل فعال در همه ی بخشهای خودرو که به صورت حسگرهای فعال و اماده سایش خوردگی شتاب و دیگر پارامترهای مهم اندازه گیری می شود. حذف روغن کارها و ارائه ی محصولات با سطح کاملا صیقلی و صاف راندمان کلی خودرو را افزایش می دهد. کاتالیست های جدید عمر قطعات را بسیار طولانی می کند. بهره گیری از قطعات خیلی ریز و کوچک در موتورها و به کارگیری سرامیک های جدید با پلاستیک هایی با قدرت تحمل بالا موجب کاهش مصرف انرژی و صدا می شود.در بخش انرژی به جای استفاده از نفت سلول های خورشیدی در اندازه ی ملکول خواهیم داشت که در مواد و پیاده روها مخلوط می گردند. بنابراین چند صدکیلومترمربع از این پیاده روها می تواند انرژی لازم برای تمامی ایران را تولید نماید.در بخش فضا در حال حاضر هزینه ی قرار دادن یک کیلوگرم تجهیزات در مدار زمین بیست هزار دلار است. وقتی بتوان ابزار و تجهیزات را بسیار کوچک و کم وزن ساخت در آن صورت هزینه ها به شدت کاهش می یابد. ضمن آنکه در درازمدت این امکان حاصل می شود که حتی بدن انسان را از طریق تغییرات ژنتیکی برای زندگی در محیطهای فضایی تطبیق داد.

از کاربردهای مهم نانو در صنعت کاغذ استفاده از میکروذرات (سیلیکای کلوئیدی ٬هیدروکسید آلمینیوم کلوئیدی) به صورت ترکیب با پلی الکترولیت های کاتیونی است. از فناوریهای در حال توسعه در زمیته ی بسته بندی استفاده از حفاظهای نانوکامپوزیتی برای استفاده در بسته بندی غذا و عایق های روغن و چربی است.      

ذرات بنیادی : شامل الکترون ٬ پروتون ٬ و نوترون است.برای ذرات بنیادی دو حالت می توان در نظر گرفت ذره ی بنیادی که تشکیل دهنده ی هسته است و یا تولید شده از هسته است. تعداد زیادی از این ذرات که در تئوری محاسبات مکانیک کوانتومی در واکنش های هسته ای کشف شدند. ذرات بنیادی را می توان به روش های مختلف بر اساس پایداری یا جرم آنها تقسیم بندی کرد: 1- ذرات انرژی 2- ذرات جرمی و از نظر پایداری 1- ذرات پایدار 2- ذرات ناپایدار . ذرات جرمی به دو دسته ی سنگین و سبک تقسیم می شوند. الکترون و پروتون ذرات پایداری هستند اما نوترون و پوزیترون ذرات نا پایداری هستند.ویا مثلا الکترون و پروتون ذرات جرمی اما فوتون γ ٬ نوترینو جرم ندارند.و همین طور گراویتون ذره ای که حامل نیروی ثقل است بدون جرم است. ذرات سبک مثل الکترون و پوزیترون و ذرات سنگین مثل پروتون و نوترون و ذرات متوسط مثل مزون ها .

اولین ذره ی زیر اتمی که کشف شد الکترون بود. دانشمندی به نام پرین در سال 1885 برای الکترون خصلت منفی پیشنهاد کرد. تامسون ثابت کرد که الکترونها یکی از اجزای ثابت تشکیل دهنده ی همه ی انواع مواد است. بار الکتریکی الکترون  4.8*10^-10          که به عنوان مقدار استاندارد برای بار الکتریکی پیشنهاد شد. الکترون ذره ی بسیار کوچکی است که شعاع  ان  2.82x10^-15 متر می باشد.

پروتون : بار الکتریکی آن  1.6x10^-19 کولن است رادرفورد اولین کسی است که پروتون را به صورت مصنوعی ساخت.واکنش مربوطه عبارت است از :  N₇¹⁴ + H₂⁴ ........>O₈¹⁷ + H₁¹

نوترون : چادویک از طریق واکنش مقابل نوترون را تولید کرد :  Be⁹₄ + He⁴₂ .........> C¹²₆ + n¹₀  نوترون خارج از هسته ناپایدار است و سریعا تجزیه می شود:  n¹₀ .........> H¹₁ +e⁰_-1 +ט

پوزیترون : در واقع ضد ذره ی یک الکترون است که عملا وجود آن در سال 1932 در اشعه ی کیهانی ثابت شد. این کار توسط Anderson انجام گرفت. جرم آن شبیه الکترون و بارش نیز همان بار الکترون با علامت مثبت است.  Sr⁸¹₃₈ ..........> Rb⁸¹₃₈ +β⁺

خود ذره ناپایدار است. در واکنش متقابل با الکترون تبدیل به انرژی می شود و فوتون ازاد می کند این فرایند واکنش انهدام نامیده می شود.  در کل در واکنش های هسته ای وقتی ذره ای باردار تشکیل می شود یک ذره ی مخالف آن هم باید وجود داشته باشد. از لحاظ تئوری وجود پوزیترون را دانشمندی به نام دیراک از طریق معادلات مکانیک موجی پیش بینی کرد.

نوترینو و انتی نوترینو : به طور تئوریک پائولی در تجزیه ی پوزیترون وجود نشر نوترینو را مسلم فرض کرده بود.پروتون .........> نوترون + پوزیترون + نوترینو               نوترون .........> پروتون + الکترون + انتی نوترینو     t_½ برای نوترون ده دقیقه است ولی در محیط آزاد(هوا به علت واکنشی که با مواد می دهد در حد 10^2- تا 10^4- می باشد. لپتن ها جزء اجرام سبک و هادرون ها شامل ذرات متوسط و سنگین هستند. هادرون ها : 1- مزون ها ( ذرات متوسط ) 2- بار یون ها ( ذرات سنگین )

هسته ی اتم : تامسون در سال 1898 نظریه ی اتمی خود را ارائه داد او تعدادی ذراتی منفی در نظر گرفت که در اطراف کره ای از بار مثبت حرکت می کنند. مدل اتمی رادرفورد : بر اساس واکنش متقابل ذره ی α با هسته های اتمی فرضیه ای درباره ی اتم ارائه داد 1- اتم شامل یک هسته ی مرکزی با بار مثبت است. 2- اندازه ی هسته ی اتم در مقایسه با اندازه ی کل اتم بسیار کوچک است. 3- الکترون ها در اطراف هسته توزیع شده اند و تعداد آنها معادل با بار مثبت هسته است. 4- بیشتر جرم اتم مربوط به هسته است و 5- فضاهای خالی زیادی در اتم وجود دارد که این فضا بین هسته و الکترون ها است. بار هسته را به چه طریق می توان به دست آورد ؟ به کمک طیف اشعه ی X که برای اولین بار دانشمندی به نام موزلی این کار را انجام داد. موزلی یک جریانی از اشعه ی کاتدی (جریانی از الکترون ها ) به یک عنصر هدف برخورد می کند در این حالت اشعه ی X تولید می شود. این اشعه ی تولید شده با استفاده از بلور پتاسیم فرو سیانید به عنوان توری پراش مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار می دهند و بعد اشعه ی حاصل را روی صفحه ی عکاسی ثبت می کنند به این ترتیب طیف  X­ray به دست می اید. الگوی طیف اشعه ی X مستقیما به طول موج اشعه ی X مربوط است بنابراین می توانیم با توجه به مکان نسبی خطوط فرکانس های تابش مربوطه را حساب کنیم.ט=C/λ

ט=a( Z- b )²  ٫ aوb ثابتهای نسبی هستند و اینها را از طریق عدد اتمی (Z) عنصر هدف به دست می آوریم.

شعاع هسته : هسته ی اتم شکل کروی دارد علت کروی بودن آن اثر کشش سطحی آن است. شعاع مقادیر بسیار کمی دارد و در محدوده ی  10^-12 تا 10^-13 قرار می گیرد .

انرژی بستگی هسته : مقدار انرژی است که اگر هسته از نوکلئونهای خود ساخته شود آن انرژی آزاد می شود مثلا اگر لیتیم از کنار هم قرار گرفتن سه پروتون و چهار نوترون به دست آید مقداری انرژی بستگی آزاد می شود که این مقدار مربوط به تبدیل جرم به انرژی است. جرم یک اتم مربوط به ایزوتوپ پایدار همیشه کمتر از مجموع جرمهای پروتون ها نوترون ها و الکترون هایی است که اتم را می سازند این اختلاف جرم را به عنوان کاهش جرم می شناسیم که آنرا با  ΔM نشان می دهند.انرژی بستگی بیانگر میزان پایداری هسته است.  

جیوه را از زمان های بسیار قدیم در چین و هند می شناختند و آن را در گورهای مصریان که 3500 سال پیش ساخته شده پیدا کرده اند. در بعضی نقاط به صورت قطره از سنگ های معدنی ترشح می شود . سنگ معدن اصلی جیوه سولفید جیوه (HgS) معروف به سینابار است.فلز جیوه از حرارت دادن این سولفید آزاد می شود.   ₍HgS + O₂  ........>   Hg + SO_{2 (g}

جیوه تنها فلزی است که در حرارت معمولی به حالت مایع است هر چند گالیم هم در29.8 درجه ذوب می شود. جیوه به رنگ سفید نقره و رخشنده 13.6 مرتبه از آب سنگین تر است . در حدود 39- درجه به صورت جسم محکم و شکننده ای منجمد می شودو در حدود 357 درجه به جوش می اید . جیوه در ستون الکتروشیمی عناصر خیلی پایین تر از هیدروژن قرار دارد. بنابراین بیشتر فلزها آنرا از محلول نمکش خارج می کنند (جای گزینی ). کاهنده ی بسیارضعیفی است و کاهلی و کمی استعدادش را برای ترکیب با اکسیژن و ناتوانی برای جایگزینی هیدروژن اسیدهای غیراکسیدکننده به همین حساب می گذارند. با وجود این اسید نیتریک و اسید سولفوریک گرم و غلیظ طی یک واکنش اکسیداسیون و کاهش با جیوه نیترات جیوه (II) و سولفات جیوه (II) می دهند. آلیاژ جیوه را با یک یا چند فلز دیگر را ملقمه می نامند و جیوه با بیشتر فلزها غیر از آهن و پلاتین ملقمه می دهد.ملقمه ای از قلع و نقره و روی با جیوه برای پر کردن دندان به کار میرود. این ملقمه وقتی تازه تهیه شده باشد نرم است و به راحتی می توان در سوراخ دندان فشردولی بعد از مدت کوتاهی سخت می شود.

ترکیب های جیوه: جیوه دو دسته ترکیب تشکیل می دهد که در یکی از انها حالت اکسیداسیون 1+ و در دیگری 2+ است.

کلرید جیوه(I) : جسمی است جامد و سفید با فرمول مولکولی  Hg₂ Cl₂ در آب غیر محلول و در پزشکی به نام کالومل به عنوان ملین مصرف می شود در اثر تابش اشعه ی آفتاب کم کم به جیوه و دی کلرید جیوه (II) تغییر می یابد.  Hg₂ Cl₂ .......> HgCl₂ + Hg

نیترات جیوه( I) :  Hg₂ (  NO₃ )₂  در آب کمی محلول است اگر یون کلرید به ان اضافه کنند کلرید جیوه (I) ته نشین می شودآمونیاک با این رسوبواکنش می دهد و جسم غیر محلولی به فرمول Cl-Hg-NH₂ و یک اتم جیوه به صورت ذرات سیاه پراکنده می شود و مخلوط این دو جسمی خاکستری رنگ می دهد که وسیله ی شناسایی یون⁺⁺Hg₂ است.  Hg₂ Cl₂ + 2NH₃ ........> H₂ N_ Hg_ Cl_(S) + Hg_(S) +  NH₄  Cl

احتیاط کنید : جیوه بخار جیوه و تمام نمک های محلول جیوه به شدت سمی هستند . سفیده ی تخم مرغ و شیر را می توان به عنوان پادزهر به کار برد زیرا آلبومین های تخم مرغ و شیر با جیوه البومینات جیوه می دهند که غیر محلول است. مصرف کالومل به دلیل بسیار کم محلول بودن آن به دستور پزشک خطرناک نیست.

کلرید جیوه ی (II) : معمولا بی کلرید جیوه یا سوبلیمه فاسدکننده نامیده می شود.فرمول آن Hg Cl₂  است بلورهای سفیدی می دهد که می توان در اثر تصعید کردن تصفیه کرد البته بسیار شدید سمی است.

اکسید جیوه (II)  Hg O_ به عنوان گند زدا و به نام رسوب سرخ ( Red  Precipitate ) مصرف می شود.سولفور تصعید شده ی جیوه  (Hg S (II به صورت جسم سرخ رنگی به نام شنگرف برای رنگ کردن کشتی ها به منظور جلوگیری از چسبیدن صدف ها به دیوار آنها به کار می رود.